"Đối với phụ nữ đang mang thai, theo một số nghiên cứu cho thấy tia x quang có ảnh hưởng trực tiếp tới thai nhi. Chụp x quang khi đang mang thai, thai nhi sẽ tiếp xúc với tia bức xạ có thể gây ra những thay đổi khiến các tế bào của bé phát triển nhanh chóng, bé có thể có nguy cơ cao mắc khuyết tật, dị dạng hoặc bệnh tật bẩm sinh như bệnh bạch cầu,…"

Để tìm hiểu về tác hại của tia X trước tiên chúng ta hãy cùng nhau đi tìm hiểu từng giai đoạn để biết rõ hơn về tia X và từ đó có thể hiểu hơn về những mặt lợi và mặt hại của tia X!

1. Ai là người phát hiện ra tia X

Tia X hay còn gọi là tia  Röntgen được một nhà vật lý học tên là Wilhelm Röntgen người Đức / Hà Lan tình cờ phát hiện trong một cuộc thí nghiệm với ống catốt vào năm 1895, trong quá trình thử nghiệm ông bất ngờ nhận thấy tia sáng phát ra từ một tấm được phủ hóa chất gần đó, ông đưa ra giả thuyết rằng phải có một loại bức xạ nào đang tồn tại, cuối cùng sau 49 ngày liên tục nghiên cứu trong phòng thí nghiệm với một đầu óc nhạy bén và đầy kinh nghiệm ông đã tìm ra tính chất của ánh sáng lạ và tia X được ra đời từ đó. Chính thức đến năm 1901 ông nhận được giải Nobel về vật lý học.

>> Có thể bạn muốn biết: Cửa tự động: biện pháp phòng chống COVID-19 lây lan qua đường tiếp xúc

2. Tia X là gì?

Tia X là một dạng sóng điện từ của tia bức xạ bao gồm tia X và tia X ray, với tính chất có thể đâm xuyên thì tia X ngày nay đã được ứng dụng rộng rãi trong y tế nhằm chuẩn đoán bệnh về xương mà không cần mổ hoặc dùng để kiểm tra hành lý tại các sân bay…

Tia X được chia làm 2 loại là tia X cứng và tia X mềm, tuy nhiên tia X cứng thường được sử dụng rộng rãi hơn vì nó có năng lượng photon cao hơn và có thể nhìn thấy được hình ảnh bên trong các vật thể.

Ngoài ra trong bức xạ còn có rất nhiều loại tia khác chẳng hạn như tia gamma,… Có rất nhiều nhầm lẫn khi phân biệt hai loại tia này, trong đó có một thực tế để phân biệt là tia X phát ra bởi các electron và tia Gamma được phát ra bởi các hạt nhân nguyên tử, bước sóng của tia X dài hơn bước sóng của tia Gamma.

3. Chụp x quang là gì?

Bạn đã hiểu như thế nào là tia x. Vậy chụp x-quang là gì?  Chụp x quang là phương pháp chuẩn đoán bệnh dựa trên tia x, máy chụp x quang sẽ phát ra chùm tia bức xạ, xuyên qua cơ thể người, cụ thể là vùng cần chuẩn đoán bệnh và tạo ra hình ảnh có thể nhìn thấy được qua tấm phim chụp x-quang, người bệnh có thể cần phải nín thở để hình ảnh được ghi lại rõ nét hơn. Từ đó các y bác sĩ có thể chuẩn đoán bệnh và dễ dàng đưa ra phương pháp điều trị.

Một điều cần chú ý để hiểu hơn về hình ảnh được ghi trên tấm phim hoặc máy tính, Khi tia x được chiếu qua cơ thể sẽ dễ dàng xuyên qua những mô mềm và để lại hình ảnh đen, những phần cứng sẽ để lại hình ảnh trắng hơn trên phim, vì vậy chụp x quang thường được ứng dụng trong chuẩn đoán các bệnh liên quan đến xương khớp, tim mạch, hoặc chụp x quang đầu…

 - Hiểu về phương pháp chuẩn đoán bằng hình ảnh.

Máy chụp MRI

Một câu hỏi được đặt ra đó là chụp mri có hại không? Chụp MRI cũng là phương pháp chụp để lấy hình ảnh tuy nhiên phương pháp này không dùng tia bức xạ mà mà sử dụng từ trường và hệ thống phát xung có các tần số vô tuyến để điều khiển các hạt nhân nguyên tử, đây là một trong những phương pháp chuẩn đoán hình ảnh hiện đại không dùng tia xạ nên rất an toàn cho người bệnh. Phương pháp chụp MRI có thể được thực hiện hầu hết trên các bộ phận cơ thể và hình ảnh được ghi lại rõ nét.

4. Tác hại của tia X quang

Tia X được ứng dụng khá nhiều trong chẩn đoán (chụp X-quang, chụp CT,…) các bệnh lý về xương, phổi và cơ quan khác. Tuy nhiên, nếu không cẩn thận, tia X lọt ra ngoài sẽ có những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của con người. Tia X có khả năng gây ion hóa các chất hoặc có các phản ứng gây nguy hiểm cho con người. Do đó các yếu tố như bước sóng, cường độ và thời gian sử dụng tia X vào các mục đích khác nhau luôn cần được theo dõi, xem xét và điều chỉnh cẩn thận để tránh tác hại cho sức khỏe. Mức độ ảnh hưởng của tia X nghiêm trọng như thế nào? Làm sao để chống lại sự độc hại của tia X? Bài viết này sẽ trả lời những thắc mắc mà bạn đang gặp phải. 

1. Tia Xquang ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe của con người?

Tia X là một dạng tia phóng xạ, có tác dụng sát thương nhất định đối với tế bào, nó gây ảnh hưởng trực tiếp đến các mô sống của cơ thể người, tuy nhiên chúng ta cũng không thể phủ nhận những lợi ích mà nó đem lại, với khả năng gây ảnh hưởng trực tiếp lên các mô sống mà tia X có thể kìm hãm hoặc loại bỏ các tế bào ung thư, ngoài ra tia X còn được sử dụng rộng rãi trong việc chuẩn đoán bệnh vì có thể xuyên qua các chất lỏng và mô mềm bên trong cơ thể con người, nên cơ thể sau khi chiếu X-quang cũng sẽ có những phản ứng không tốt. Ở các cấp độ khác nhau, cơ thể con người sẽ bị ảnh hưởng khác nhau. Và mức độ tác hại phụ thuộc vào thời gian tiếp xúc và cường độ của tia X.

Nếu quá lạm dụng hoặc liên tục chiếu tia Xquang qua cơ thể trong thời gian ngắn sẽ gây những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe, điều này có thể gây tình trạng rụng tóc, bỏng da…nếu kéo dài có thể gây ung thư và những bệnh lý nghiêm trọng khác.

2. Tia X rất độc hại

Bên cạnh những tác dụng của việc chụp X-Quang. Tia X rất độc hại, nếu chụp X-Quang không được tiến hành trong điều kiện an toàn, phòng chụp, thiết bị chụp không đạt tiêu chuẩn an toàn do Bộ Y tế và tổ chức Y tế thế giới đề ra, cùng với việc đội ngũ bác sĩ chụp X-Quang không được trang bị đầy đủ kiến thức thì tác hại của tia x đối với người bệnh và những người xung quanh là rất nguy hiểm. Ngoài nguyên nhân từ máy chụp X-Quang không đạt chuẩn, bệnh nhân còn bị nhiễm xạ từ sự lạm dụng như (thời gian chụp, số lần chụp,..). Hậu quả của những điều này thường tác dụng trực tiếp lên người bệnh và thậm chí là những người xung quanh như các y bác sĩ hoặc người thân của bệnh nhân gần đó vì tia X có thể xuyên qua gỗ, sắt, nhựa…

3. Chụp X quang có hại không ? khoảng cách giữa 2 lần chụp X Quang

Đây là một vấn đề nan giải và được đặt câu hỏi rất nhiều. Tia X có những mặt lợi và mặt hại của nó tuy nhiên chắc chắn một điều rằng chúng ta không thể nói không với tia X, tính đến thời điểm hiện tại tia X đã được ứng dụng suốt 100 năm trong ngành y học trên toàn thế giới.

Nếu như chúng ta biết cách ngắt quãng khoảng cách giữa 2 lần chụp X Quang thì sẽ không gây hại cho sức khỏe vì tia bức xạ không chỉ riêng tia X, nó tồn tại xung quanh cuộc sống chúng ta rất nhiều chẳng hạn như ánh sáng ban ngày hoặc thậm chí là bên trong thức ăn. Vì vậy chúng ta cần hiểu rõ về tia X để điều chỉnh khoảng cách giữa 2 lần chụp x quang hợp lý hơn, thời gian phù hợp giữa 2 lần chụp Xquang là 5 đến 7 lần trên 1 năm, trừ những trường hợp điều trị được bác sĩ chỉ định.

4. Trẻ sơ sinh chụp x quang có hại không?

Đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ việc chụp X quang là một điều cần phải thật sự cân nhắc, vì tia X có khả năng làm ảnh hưởng đến các mô sống của cơ thể và những tế bào của bé còn đang trong quá trình hình thành và phát triển, không nên cho bé chup X quang nếu có thể hãy thay thế bằng phương pháp khác ít ảnh hưởng hơn.

5. Chụp x quang khi mang thai - Có thai chụp x quang có sao không?

Đối với phụ nữ đang mang thai, theo một số nghiên cứu cho thấy tia x quang có ảnh hưởng trực tiếp tới thai nhi. Chụp x quang khi đang mang thai, thai nhi sẽ tiếp xúc với tia bức xạ có thể gây ra những thay đổi khiến các tế bào của bé phát triển nhanh chóng, bé có thể có nguy cơ cao mắc khuyết tật, dị dạng hoặc bệnh tật bẩm sinh như bệnh bạch cầu,…

6. Tác hại của tia x có khả năng gây ung thư

Bức xạ ion hóa của tia X gây đứt gãy ADN. Khi những tế bào bị tổn thương do tia X gây ra phân chia và nhân lên, những tổn thương không được sửa chữa cũng nhân lên theo. Một số nhà khoa học đã cố tình chiếu xạ lên tay họ để nghiên cứu và thấy rằng, tia X có thể gây bỏng hoặc cháy da vài tuần sau khi tiếp xúc, nếu cường độ mạnh gây ra các vết loét và khó phục hồi. Các tế bào ung thư cũng có thể phát triển từ các mô da đã được chữa lành.

7. Ảnh hưởng tới da

Những bức xạ do tia X gây ra tổn thương cục bộ cho da và các mô dưới da. Biểu hiện dễ thấy nhất là những vết đỏ trên da còn được gọi với tên khác là erythema. Những vết đỏ đó xuất hiện sau khi chiếu vài giờ và sẫm lại sau đó vài ngày, không để lại hậu quả lâu dài.

Tuy vậy, khi da bị nguồn xạ mạnh chiếu vào sẽ bị tổn thương nghiêm trọng với những vết đỏ đó, phồng rộp và loét. Liều không cao lắm thì có thể tự lành sau vài tuần nhưng ở liều cao thì diệt hết các tế bào da, vết thương sẽ rất lâu lành và để lại sẹo. Trong quá trình điều trị thường xảy ra nguy cơ sưng tấy và biến chứng. Khi vết thương đã quá nặng thường xảy ra hoại tử da và phải cắt bỏ.

8. Ảnh hưởng của tia x quang tới các cơ quan khác của cơ thể

Những trường hợp chụp tia X quá nhiều với cường độ mạnh có thể tác động đến các cơ quan khác của cơ thể như:

• Mắt: Đục thủy tinh thể.
• Tim mạch: Làm hủy hoại trực tiếp đến các mạch máu nhỏ, có thể gây suy tim và tử vong.
• Sinh dục: Suy thoái tiền liệt tuyến, tinh hoàn, buồng trứng, ung thư vú.
• Tủy: Ảnh hưởng trực tiếp tới tủy xương nơi sản xuất ra các tế bào máu dẫn tới nguy cơ mắc các bệnh như máu trắng, ung thư máu.
• Niêm mạc dạ dày: Tiêu chảy, sụt cân.
• Huyết học, sinh hóa, miễn dịch: Số lượng tế bào lympho của máu sẽ giảm đi, dễ bị nhiễm trùng hơn.
• Cơ thể: Giảm sức đề kháng.

9. Chụp CT não có hại không?

Chụp CT não hay còn gọi là chụp cắt lớp não là phương pháp chuẩn đoán điều trị bằng tia x trong các trường hợp bệnh lý liên quan đến vùng đầu được bác sĩ chỉ định. Vậy chụp CT não có hại không là vấn đề được rất nhiều người quan tâm.

Được các chuyên gia y tế đánh giá rằng đây là phương pháp chuẩn đoán bằng hình ảnh an toàn và ít rủi ro, đã chuẩn đoán và chữa khỏi bệnh cho rất nhiều bệnh nhân, tuy nhiên đây không phải là kỹ thuật an toàn tuyệt đối, chúng ta không nên lạm dụng mà chỉ nên thực hiện khi có chỉ định của bác sĩ, bạn nên thông báo cho bác sĩ về tình trạng sức khỏe, thời gian chụp x ray, x-quang,…lần gần nhất trước khi CT nhằm tìm ra giải pháp tốt nhất.

5. Biện pháp giảm thiểu những tác hại của tia X

Mặc dù có những mặt hại nhưng chúng ta không thể phủ nhận những lợi ích và công dụng mà tia X mang lại cho nền y học. Và đồng thời, chỉ có những trường hợp phải chụp tia X quá nhiều với cường độ mạnh mới gây tổn hại đối với các tổ chức cơ thể. Vậy nên, nhiều quy định và biện pháp đã được đề ra nhằm hạn chế tối thiểu những tác động tiêu cực của tia x quang tới cơ thể con người và phát huy tối đa tác dụng của loại tia phóng xạ này.

Cùng với sự tiến bộ của khoa học kĩ thuật, cửa chì bệnh viện và cửa chì phòng X-quang được ra đời. Đây là hai loại cửa phổ biến và có khả năng chống lại tia X cực tốt. Loại cửa này được đánh giá rất cao bởi thiết kế đặc biệt để che chắn, bảo vệ tuyệt đối không để chất phóng xạ lọt ra ngoài không gian ảnh hưởng tới sức khỏe mọi người xung quanh, đặc biệt giảm mức độ nguy hiểm cho nhân viên y tế, bác sĩ và bệnh nhân gần đó. Vì vậy chúng thường được lắp đặt cho các phòng sử dụng máy phát ra tia phóng xạ như: Phòng X-quang, phòng CT-Scaner, phòng MRI, phòng đo độ loãng xương…